Zondag 22 augustus 2021 met ds. Aukje Westra
Klimaatcrisis
Inleiding
Welke vraag wordt het vaakst gesteld op google? Wat eten we vandaag? Mensen weten niet wat ze moeten koken en vragen het via Google. Welke vraag stond vorig jaar bovenaan? Wat is Corona? En vorige week dan? Wat was toen de brandende vraag? Wat kan ik doen voor het klimaat? Maandag 9 augustus verscheen namelijk het rapport van het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties. Deze groep wetenschappers heeft code rood afgegeven voor de planeet. Mensen veroorzaken de klimaatverandering en we merken nu de gevolgen. Er is maar één conclusie te trekken: de uitstoot van broeikassen moet keihard omlaag.
Vorig jaar werd er zoveel Corona-nieuws over ons heen gestort, dat we er Corona-moe van werden. Nu dreigen we klimaat-moe te worden. En we denken: Na mij de zondvloed. Letterlijk. De vraag hier is hoe we kunnen voorkomen dat we onverschillig of angstig worden. Zoek God en leef’, zegt de profeet Amos.
Voorbereiding op de Bijbellezingen
We lezen vandaag uit het Bijbelboek Amos. Amos was een veeboer en hij kweekte vijgen. Hij leefde in de achtste eeuw voor Christus in Tekoa, een dorp zo’n vijftien kilometer ten zuiden van Jeruzalem. Tekoa lag in het koninkrijk Juda, maar zijn boodschap is met name gericht tegen het noordelijke rijk Israël. Zijn naam betekent geboren zijn of last.
Als boer op pad gestuurd worden om mensen te waarschuwen is inderdaad een zware last voor hem. Als je protesteert in Wit Rusland, ben je je leven niet meer veilig. En wat als je als boer actievoert tegen het regime in het noordelijke deel van Israël, dan zou je wensen dat je niet geboren was.
Maar Amos moet wel. Want alleen geld telt nog in Israël. Zwakken kruipen in het stof, machtelozen worden zonder pardon opzij geduwd. Profeten en actievoerders worden de mond gesnoerd. Amos voorziet dat er rampen staan te gebeuren. Een sprinkhanenplaag, een vuur dat alles verteert. Hij heeft een visioen gehad waarin hij God zag. God die met een paslood de breuken in een muur opnam. God constateerde dat deze niet meer te herstellen zijn. God brult erover. We lezen een paar delen uit het boek Amos. Stevige taal.
Bijbellezingen Delen uit het boek Amos
Overweging
Stel, u heeft van alles gelezen en gehoord over de klimaatcrisis, maar van actie is het nog niet gekomen. Dan brengt u op een dag de krant naar de overburen, als er iemand naar u toekomt. Hij schreeuwt, in het geval dat u een vrouw bent: ‘Hé, vette koe, je laat je maar een beetje door je man bedienen en doet zelf helemaal niks aan het klimaat.’ Of, in het geval dat u een man bent: ‘In de hens met jou, fikken zullen je als een stuk brandhout. Zwartgeblakerd word je teruggevonden. Zelfs de koning zal er dood bij neervallen.’
Zou het helpen? Zou u met krant en al teruggaan naar huis en direct zonnepanelen bestellen? Ik denk het niet. Ik denk dat u, als u durft, de man een dreun verkoopt of u vlucht naar de buren en gaat daar tekeer over de gek die daar op straat loopt.
Ik heb de scheldwoorden niet een vreemde. De profeet Amos is op deze manier bezig. Twitter is er niks bij. Hij is zo overstuur van wat armen in het land aangedaan wordt, dat hij weinig anders kan dan tieren en schelden. Hij waarschuwt de mensen voor de ellende die het land staat te wachten. Sprinkhanen vreten het land kaal, vuur vernietigt de oogst. Eigen schuld, dikke bult. Als een leeuw een hert opvreet, blijft er niet meer dan wat botten of een stukje oor over. Zo zal er van jullie nauwelijks iets overblijven. Blijf maar lekker op je divan hangen.
Is de aanpak van Amos lonend? Nee, een priester klaagt bij de koning over de profeet: ‘Straks wordt het volk nog aangestoken door deze ideeën.’ Amos wordt weggestuurd, naar het buurland Juda. Daar mag hij gaan profeteren. Maar Amos zegt, ik ben geen profeet, ik ben veeboer en ik teel vijgen. ‘Maar de Heer heeft me mijn boodschap ingegeven, ik moet wel spreken.’
Helpt het, om mensen de stuipen op het lijf te jagen en mensen te confronteren met de gevolgen van de klimaatcrisis? Ja en nee. Na het klimaatakkoord van Parijs, waren er nog klimaatontkenners, er zou weinig aan de hand zijn, het waren natuurlijke schommelingen. Nu is vrijwel iedereen doordrongen van de ernst van de situatie. Een beetje angst helpt, zei Greta Thunberg op een klimaatconferentie twee jaar geleden: I want you to panic. Angst zorgt ervoor dat we het probleem gaan zien, we gaan beseffen wat we aan het verliezen zijn. Angst brengt ons in beweging. Stel dat we weer een paar van die hete zomers krijgen. Maar angst helpt alleen als het dichtbij komt, als het om onszelf of onze familie of vrienden gaat. Voor onszelf of voor hen willen we in de bres springen. Wat veraf gebeurt of wat toekomstige generaties zal overkomen, raakt ons minder. De dreiging moet van dichtbij komen. En inderdaad, sinds de overstromingen in Limburg staan we nogmeer op scherp. Maar teveel angst kan ook verlammen of ons cynisch maken. Na mij de zondvloed, letterlijk. Angst zonder een uitweg te bieden is een recept voor machteloosheid. In die zin schiet Amos tekort. Hij jaagt mensen tegen zich in het harnas en hij bied geen oplossingen. Actievoerders die ons wakker schudden zijn nodig, maar ook plannenmakers die met praktische oplossingen komen. We moeten iets doen. Een mooi voorbeeld daarvan is de klimaatklapper. Op die site ziet u welke maatregelen welk resultaat opleveren. Welke klimaatklapper kan ik maken. Wees bang, maar met mate. En vooral: doe iets. Een tweedehandsvestje kopen, twee dagen in de week geen vlees eten, het zijn allemaal stappen in de goede richting.
Maar al die kleine beetjes van goedwillende burgers zijn niet genoeg. Ook de industrie en grote bedrijven moeten veranderen. Mark Rutte noemt de uitkomsten van het IPCC rapport zeer zorgelijk en iets om bij toekomstige plannen rekening mee te houden. Maar wat gaat een nieuwe regering er concreet aan doen? En worden de lasten eerlijk verdeeld? Het gaat ons geld en bijvoorbeeld ons uitzicht kosten. Bijna iedereen wil groen doen, maar betalen of een windmolen achter zijn/haar huis wil niemand. De kosten nu zijn lager, dan de kosten ooit. Amos legt de structuur bloot. Wat willen we, meer welvaart voor weinigen of meer welzijn voor velen?
Gelukkig is het verhaal van het klimaat is niet alleen negatief. De bewustwording is enorm toegenomen. Kijk naar wat er nu al gebeurd. Westerveld wil in 2030 de uitstoot van Co2 met 49% gereduceerd hebben. De gemeente ontwerpt een plan om van het aardgas af te gaan. Buurkracht en de Energiecoach zoeken met burgers naar duurzame oplossingen.
Het belangrijkste is dit. Amos zegt het zo: ‘Zoek God en leef.’ Zoek uit wat jou bezielt, waar je naar toe wilt. Leef je geloof en onderzoek hoe een schone, sociale toekomst eruit ziet. Amos heeft er een beeld bij. Er zal overvloed zijn, de bergen druipen van de wijn, alle heuvels golven van het koren. Steden worden herbouwd, mensen wonen er met plezier. Er worden tuinen en wijngaarden aangelegd, eten en drinken zijn er in overvloed. Mensen worden terug geplant in hun grond en zij zullen niet meer uitgerukt worden. Het is belangrijk om de toekomst voor je te zien. God werkt in het diepst van onze ziel, Hij geeft ons richting.
Een maand geleden werd Floris van Alkemade geïnterviewd in het programma Zomergasten. Van Alkemade is Rijksbouwmeester. Hij houdt niet van doemscenario’s. Hij voorspelt geen chaos, maar zegt dat we veel plezier kunnen hebben van de grote veranderingen die we nu meemaken. We krijgen een mooier landschap, meer natuur, circulaire voedselproductie. We laten niet langer een spoor van verwoesting achter. Kunstenaars, wetenschappers laten zien wat er mogelijk is. Zij inspireren ons. Zij laten ons zien hoe het anders kan. Boeren spelen een cruciale rol in deze omslag. Zij zijn de specialisten als het gaat om het inrichten en bewerken van land. Betrek ze bij de verbetering van de waterhuishouding. Gezonde grond kan houdt water beter vast. En betaal boeren hiervoor.
De centrale zin in het profetenboekje Amos is: ‘Zoek God en leef!’ Maak contact met de bron van hoop, God die ons moed en hoop geeft en die ons helpt om vol te houden. Denk daarbij aan Louis van Gaal, die bondscoach is geworden. Dinsdag zei hij op de persconferentie: ‘Wie zou het anders moeten doen?’
Luisteren en kijken naar Earth Song van Michael Jackson
|
Hoe moet het met de zonsopgang
Wat hebben wij de wereld aangedaan
Ik droomde altijd
Hé, hoe moet het met gisteren
De baarmoeder van de planeet
Verbrand ondanks onze smeekbeden
Kan iemand me vertellen waarom
Zal het ons dan een zorg zijn |
What about sunrise
What have we done to the world
I used to dream
Hey, what about yesterday
It`s our planet`s womb
Burnt despite our pleas
Someone tell me why
Do we give a damn |